Elektrik, günümüzde çeşitli yerlerde kullanılmaktadır. Bunların hepsi elektriğin ısı,kimyasal ve mağnetik etkisi gibi başlıca üç temel etkisine dayanır.
1- Elektriğin Isı Etkisi Üzerinden elektrik akımı geçen bir iletken tel ısınır, daha şiddetli akım geçirirsek tel eriyerek kopar. Bir iletkenden geçen akımın açığa çıkardığı ısı enerjisini Joule Kanunu belirtir. Bu kanuna göre açığa çıkan ısı, geçen akımın şiddetinin karesiyle, telin direnciyle ve akımın geçme süresiyle doğru orantılıdır; yani bu değerler büyüdükçe açığa çıkan ısı da büyür.
2- Elektriğin Kimyasal Etkisi İçine asit eriyiği konmuş bir kaba iki maden batıralım. Eriyiği "elektrolit",
maden levhalara da "elektrot" denildiğini biliyoruz. Bu kaba "voltametre" adı verilir. Böylece basit bir volta pili
elde etmiş oluruz.Şimdi, elektrotları birleştirerek akımı elde edeceğimize elektrolitten bir akım geçecektir. Bu olayın sonunda elektrolidi incelersek bir değişmeye uğradığını görürüz. Mesela kaba sülfürik asit eriyiği koymuşsak üreticinin negatif (-) kutbuna bağladığımız elektrot (buna "katot" denir) yanında H+ katyonları toplanır. Sülfürik asidin ikinci kısmı olan SO4 anyonları da üretecin pozitif (+) kutbuna bağladığımız elektroda (buna da "anot" denir) doğru hareket ederler. İçinde elektrik akımı geçen bir eriyik çözümlenirse kendini meydana getiren bileşenlere ayrılır. Bu olaya "elektroliz" denir, madenlerin kaplanmasında kullanılır.
3- Elektriğin Magnetik Etkisi Üstünden elektrik akımı geçen bir iletkenin çevresinde bir magnetik alan doğar. Bu alan Dünya'nın magnetik alanı gibidir. Etki alan içindeki pusulayı saptırır.Bir bobinden elektrik akımı geçince magnetik alan doğar. İçi boş bir bobinden akımgeçirip ortasına yumuşak demir tutarsak bobinin demiri çektiğini görürüz.Bu özellikten telgrafta, elektrik zilinde, otomatik kontrol ve ölçü aletlerinde yararlanılır. Elektrik zili bir bobin ve karşısına konmuş bir çelik paletten ibarettir. Bobinden alternatif akım geçirilir.Bobin paleti çeker, bu sefer akım kesilir, palet geri gider. Bu olay büyük bir hızla tekrarlanır. Palete bağlı bir küre de zilin çanına çarpar, böylece zil çalar. Dönen makinelerin çalıştırılmasında çok kullanılan elektrik motorları da elektrik akımının çevresinde yarattığı magnetik alanda yararlanarak çalışırlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder