16 Temmuz 2013 Salı

CANLI VARLIKLARIN TEMEL FONKSİYONLARI NELERDİR ?

Canlı varlıkların üç temel görevi vardır: Beslenme, ya da yaşamın korunması, ilişki, yanı çevredeki nesne ve canlılarla bağlantı kurmak ve üreme ya da çoğalma ki, bunun amacı türlerin sürekliliğini sağlamaktır.
Beslenme : Vücudumuzu oluşturan milyonlarca hücreye sürekli olarak besin taşımak gerekir. Bu hücrelerin her birine günlük yiyeceklerini ileten sistem çok karmaşıktır. Vücudumuzun, bu görevi başarabilmek için, değişik dokulardan oluşan organ ve aygıtlardan yararlanır. Besin taşıma görevinin bütününü yerine getiren aygıtlar, şunlardır:
Sindirim aygıtı :  Besinleri, vücudun kullanabileceği öğelere dönüştürür.
Dolaşım aygıtı : Sindirilmiş maddelerle solunum gazlarını ( O2=oksijen ile CO2= karbon dioksit) vücudun her                        yanına taşır.
Solunum Aygıtı : Hücrelerin solunumu için gerekli oksijen akımı ve gaz alışverişini sağlar.
Boşaltın aygıtı : Yaşamın bir parçası olan kimyasal tepkimelerin (reaksiyon) vücuda zararlı artıkları atar.
Besin maddeleri : Beslenmeye yarayan bütün maddeleri kapsar.Aşağıda belirtilen yalınç (basit) maddelerin                              birleşmesinden  meydana gelir: Su, madensel tuzlar, karbonhidratlar, yağlar, proteinler ve                                vitaminler.
Su : Yaşam için zorunlu bir besin maddesidir. Vücut ağırlığının yaklaşık dörtte üçü sudur.
Madensel tuzlar : Değişik besinlerde belirli oranlarda bulunur. Gereksinmemizin bir kısmını bildiğimiz mutfak                             tuzu (sodyum klorür) ile karşılarız. Vücudumuzda da kan plazmasında, ara maddelerde ve
                          hücrelerin protoplazmasında tuz vardır.
Karbonhidratlar : Yalınç (basit) yapılı şekerlerdir. Üzüm şekeri (glikoz), şekerkamışı şekeri ( sakaroz), süt                               şekeri (laktoz) vb. Ayrıca, yalınç şekerlerin birleşmesinden oluşan nişastalar da, bu sınıfa
                          girer (buğday, patates vb.)
Yağlar :  Bitkisel ve sıvı (zeytinyağı, çiçekyağı, vb.) ile hayvansal ve katı (tereyağı, kuyruk yağı, vb.) olmak
              üzere iki tür yağ vardır.
Proteinler : Yaklaşık yirmi türü bilinen basit aminoasitlerin birleşmesinden oluşur. Aminoasitlerin türüne
                  ve sayısına göre, değişik proteinler meydana gelir: Hemoglobin, albümin, katılgan dokunun                            jelatinli telleri, peynirin kazein'i, kasların miyozin'i vb.                  
Vitaminler : Meyve, sebze,yumurta, süt vb. besinlerde çok az miktarda bulunur. Belirli büyük harflerle                              simgelenirler: A,B,C,D,vb. Başlıcaları şunlardır.
A vitamini : Süt, havuç, tereyağı ve balık yağında (morino balığının karaciğerinden çıkarılır) bulunur.
                  Gözün iyi görmesini sağlar. Eksikliği, gözün saydam tabakasında bozukluklara ve bir tür körlüğe
                 neden olur.
B vitamini : Süt, yumurta, et ve tahılda bulunur.Büyüme ve sinir sisteminin beslenmesi için gereklidir.Eksikliği
                 bu süreçleri aksatır.
C vitamini : Özellikle portakal, limon ve domateste bulunur.Eksikliği, iskorbüt hastalığına neden olur.(diş
                  etleri kanaması, saç dökülmesi, vb.
D vitamini : Kemiklerin oluşmasına katkıda bulunur. Süt, tereyağı, balıkyağı, vb.nda vardır. Eksikliği raşitzm
                  hastalığına neden olur. (kemik yumuşaması, uzun kemiklerin eğrilmesi, vb.)
Vücudun gereksinmelerini karşılamak için neler yememiz gerektiğini bilmek, çok önemlidir. Bu gereksinmeler doğumdan erişkinliğe kadar süren büyüme süreci ve daha sonra dokuların korunmasıyla yakından ilgilidir. Çevre etkenleri ve verilen uğraş (iklim çalışma hareket spor vb.) da enerji giderini ve dolayısıyla besin gereksinimini büyük ölçüde etkiler.Gereksinmeleri karşılama yönünden besinler şöyle sınıflandırılır:
1- Plastik ya da onarıcı besinler: Canlı maddeyi oluşturan ve gençlerde büyümeyi erişkinlerde yıpranmış hücreleri yenilemeyi gerçekleştiren besinlerdir. Madensel tuzlar (kemikleri oluşturan kalsiyum ile fosfor hemoglobinde bulunan demir) ile aminoasitlere ayrışan proteinler, onarıcı (plastik) besinlerdir. proteinler, hayvansal (süt,et,yumurta) ya da bitkisel (buğday unu pirinç mısır, kuru sebzeler= olabilir.
2- Enerji sağlayan besinler : Sindirildikten sonra hücrelerdeki yanma için yakıt sağlarlar. Canlının yaşamını sürdürebilmesi için gereken enerjiyi verirler. Isı (kalori) dağıtır, insanın iş görebilmesini (bedensel ve zihinsel) sağlarlar. İki tür enerji sağlayıcı besin vardır. A) Yağlar: Değişikliğe uğradıkları zaman sıcaklık bırakırlar (sıvı yağlar, tereyağı)  B) Karbonhidratlar ya da şekerler: (Glikoz,sakaroz,laktoz) Glikoza dönüştükten sonra kan yoluyla kaslara iletilir ve kas hareketleri için gerekli enerjiyi sağlar.
3- Franksiyonel besinler : Sindirilmesi gereken ve beslenme sürecinde belirli görevleri olan besinlerdir. Örneğin vücudun dörtte üçünü oluşturan su koruyucu görevi olan vitaminler ve bağırsak hareketlerini kolaylaştıran selüloz bu tür besinlerdendir.
4- Besin miktarı : Her kişinin sağlığını koruması ve bütün canlılarda görülen yıpranmayı karşılaması için belirli miktar ve türde günlük bir besin gereksinmesi vardır. Günlük besin miktarı organik madde kaybını karşılayacak yeterli enerji vitamin su ve madensel tuzları sağlayacak nitelikte olmalıdır. Yani kişinin yaşı, cinsiyeti, gördüğü işe göre onarıcı enerji sağlayıcı ve fonksiyonel besin oranı ve miktarı ayarlanmalıdır. Besin miktarı ile genel olarak beslenmenin bilimsel olarak incelenmesine diyetetik adı verilir.Bu bilim her geçen gün daha çok önem kazanmaktadır.
         

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder