Yahudi mezheplerini üç gruba ayırmak mümkündür. Bunlardan birinci grup M.Ö. ki Yahudi mezhepleri ikincisi İslam'dan sonraki Yahudi mezhepleri, üçüncü ise günümüzdeki yahudi mezhepleridir.
1- Sadukiler (Sadukim) Mezhebi : M.Ö. 2'nci yüzyılda ortaya çıkan siyasi ve dini görüşlü bir yahudi mezhebi olan sadukiler, yalnız Tevrata inanırlar. Sözlü geleneğin varlığını kabul etez, Tevratın zahiri manası ile yetinirler. Öldükten sonra dirilmeyi, ahiret hayatını, cenneti, cehennemi, melekleri ve şeytanı kabul etmezler.
2- Esseniler (İsiyim) Mezhebi : M.Ö. 2.yüzyılda ortaya çıkmışlardır. Manastırlarda toplu halde yaşar, evlenmez, ticaret yapmaz, mal ve mülk edinmez, hayvan eti eti yemezlerdi. Beyaz elbise giyerek müslümanların abdestine benzeyen bir temizliğe önem verirlerdi. 66 veya 77'deki Yahudi savaşında tamamen ortadan kaldırılmışlardır.
3- Ferisiler (Peruşim) Mezhebi : Tevratın kainatın kurulduğu günden beri var olduğuna inanırlardı. Cennet, cehennem, meleklerle ve şeytanın varlığını kabul ederlerdi.Onlara göre Sina'da hem yazılı hem sözlü Tevrat verillmişti. Talmudu ortaya çıkartan bu mezheptir. Kendilerine din kardeşleri denilmesini isterlerdi. İslamdan sonraki yahudi mezhepleri ise şunlardır:
1- İsewiye mezhebi : Bu mezhebin kurucusu kendisini beklenen mesih olarak ilan eden Ebu İshak B. Yakup el İspehanidir. Emevi halifesi Mervan zamanında, Yahudileri kurtarmak için Allah tarafından görevlendirildiği fikrini yaymaya çalışmıştır. Bu mezhep yahudilerin günde üç defa olan ibadetlerini yediye çıkarmış, bu mecburi ibadetleri yerine getirmeyenleri kendilerinden kabul etmemişlerdir. Kudüs'e Yahudiler hakim olmadıkça, et yemenin, şarap içmenin yasak olduğuna inanırlardı.
2- Yutganiye ve Sazkaniye mezhebi : Ebu İshak B.Yakup el İsfehanının ölümünden sonra yerine geçen, Yudgan tarafından kurulan bu mezhep İsewieden kalan inançların bir kısmı olan cennet ve cehennemle ilgili inançları değişikliğe uğratmış, insanın mutlak hürriyetini savunmuştur. Yudgan kendini bir İsrail peygamberi gibi görmüş, taraftarlarına dünyadan vazgeçerek ibadete yönelmelerini, çokça ibadet etmelerini, et ve içki kullanmamalarını emretmiştir. Ayrıca Yudgan ve taraftarları Tevratın değiştirildiğine inanırlar, Hz.İsa ve Hz.Muhammed'i (ss) peygamber olarak kabul ederlerdi.
3- Kariler (Karaim) mezhebi : 13. yüzyılda Ananben David tarafından kurulan bu mezhep taraftarları sadece kutsal kitap olarak Tevrata inanırlardı. Karaimlerin inanç esasları on emrin sayısınca olup şunlardanibarettir. 1- Bütün varlıkları yaratan Allah'tı, 2- O alem yaratılmadan önce vardı, yardımcısı yoktu. 3- Bu alem sonradan yaratılmıştı. 4- Allah Musa'ya ve tanah'ta adı geçen bütün peygamberlere hitap etmiştir.5-Nusa'nın koyduğu kanunlar haktır. 6- Tevratın dilini bilmek dini bir vecibedir. 7-Kudüs'teki mabed dünya idarecisinin makamıdır. 8- Mesihin gelmesine ve ileride yeniden dönmeye inanmak haktır. 9- Hesap günü vardır. 10- Bu hesaptanın sonra ceza ve mükafat haktır.
Karailer günde iki defa sabah ve akşam olmak üzere ibadet ederler, Nisan'ın on üçünde başlayarak yetmiş gün oruç tutarlardı. Günümüzdeki durumu ise: Yahudileri dini ve siyasi bakımdan üç grupta toplamak mümkündür.
Muhafazakar Yahudilik : 19'uncu yılın ortalarında Alman Yahudileri arasında ortaya çıkmıştır. Daha sonraları Amerika'da da taraftar bulmuş olan bu mezhep, atalarının geleneklerine bağlıdır.Laikliği kabul etmezler
Ortodoks Yahudilik : Mabedin yıkılışından günümüze kadar süre gelen Yahudi inanç ve geleneklerinin temsilcisidir. Hz. Musa'nın kanunlarına sıkı sıkıya bağlı olan mensupları, Dünya Yahudilerininin çoğunluğunu oluşturur. İsrail'in hakimi'de bunlardır.
Reformist Yahudilik : Filozof Moses Mendelshon'un beş kitaptan oluşan Torayı ve mezmurları Almanca'ya çevirmesi, Yahudi dinini çağdaşlaştırmayı amaçlamasıyla ortaya çıkmıştır.
Almanya'da başlayan bu hareketin mensuplarının bazıları Yahudi dinini genel kültür için bir engel olarak görüp Hiristiyanlığı kabul ettiler. Bu inancı taşıyanların bir kısmı ise dinlerini muhafaza ederken, bir kısım gelenekleri değiştirdiler. Reformist Yahudiler din ve dünya işlerini birbirinden ayrı tutmak isterler. Dinde yenileşme taraftarıdırlar. İbadetlerin bazılarında değişikler yapmış, kadın, erkek ayrımını, cumartesi yasaklarının bazılarını kaldırmışlardır. Talmudu ve mesihciliği reddeden reformistler, sinagog ayinlerini azaltırken, ayinlerde müziğe de yer vermişlerdir, kadın ve erkeğin beraber oturmasını kabul etmişlerdir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder