15 Temmuz 2013 Pazartesi

KAYIN AĞACI VE ÖZELLİKLERİ NELERDİR ?










Kayın ağacının ana vatanı Batı Asya ve Güney İngiltere de dahil olmak üzere Avrupa'dır. Coğrafi yayılış alanı Bulgaristan, Türkiye, Kafkasya ve İrandır. Karadeniz'e paralel uzanan dağların orta ve yüksek bölümlerinin kuzeye yönelik yamaçlarında saf ve karışık kayın ormanları vardır. Marmara Bölgesi ile Anadolu'da yer yer görülür. Güney Anadolu'da, Amanos ile Maraş yöresinde lokal olarak bulunur. Saf ya da köknar, ladin, çam ve meşelerle karışık geniş ormanlar kurar. 40 metre boya ulaşabilen kayınların düzgün ve silindirik gövdeleri vardır. 6-9 cm. uzunluktaki dalgalı kenarlı elips biçimindeki yapraklarının sonbahardaki kırmızı rengi çok etkileyicidir. Yağlı meyveleri doğada yaban hayvanları için önemli bir besin kaynağıdır. Türkiye'de iki türü doğal olarak yetişir. Avrupa kayını (Fagus sylvatica) ve Doğu kayını (Fagus orientalis). Kayın ağacı, en iyi kireçli toprakta yetişir. Kayın ağacının yetişkin örnekleri 30 ila 40 metreye ulaşmaktadır. Düz çıkan gövdeyi yuvarlak ve yaygın dallar çevirir. Kayın ağacının kökleri derine inmez ve temel kök sisteminin büyük bir bölümü toprak üstünde görülebilir. Kayın ağacı, sonbaharda yapraklarını döker. Uzun ve köşeli tomurcuklarıyla kayın ağacının dalları kışın da dikkat çeker. Baharda yapraklar açıldığında, yaprakların minyatür yelpazelere benzediği ve çok tazeyken kenarlarında saçak benzeri tüycükler olduğu görülür. Eril polen üreten çiçekler, üçlü ya da dörtlü gruplar halinde kahverengi renkleriyle, genç dalların uçlarında görülürler. Dişi çiçekler ise daha yaşlı dalların üzerinde ve parlak yeşil renkteki kupula (meyve örtüsü) ile birlikte görülebilirler. Sonbaharda kupula dörde ayrılır ve kupulanın içinde kayın ağacının meyvesi, üç köşeli tohumlar yer alır. Kayın ağacının tohumu yağ bakımından zengin olduğu için domuz yemi olarak da kullanılmaktadır. Kayın yağı, margarin üretiminde de kullanılabilecek özelliklere sahiptir. Sonbaharda yaprakların rengi değişir, ağacın genç ve alt dalları kış boyunca da yapraklarını dökmezler. Düzenli budama ile genç dalların sürekli büyümesi sağlanarak, kayın ağacının kışın da yapraklarını dökmesi önlenebilir. Bu özelliği nedeniyle, kayın yeğlenen bahçe ağaçlarından biri olma özelliğini korumaktadır. Kayın ağacı yapraklarının yastık ve şilte içlerini doldurmakta kullanıldığı da bilinmektedir. İngiltere'de yedi, sekiz yıl tazeliğini koruduğu için saman yerine kayın ağacı yeğlenmektedir. Kayın ağacının ayırıcı özelliklerinden biri de pütürsüz, gri renkli kabuğudur. Roma egemenliğinden bu yana kayının bu özelliği bilinmektedir. Kabuğun kolayca oyulabilir olması, gençlerin kayın ağacı üzerine adlarını ve aşklarını kazımalarına yol açmaktadır. Açık havada çok dayanıklı olmayan kayın kerestesi, mobilyacılıkta haklı bir üne sahiptir. Kayın odunu özellikle buharla kolayca eğilebilmektedir. Egzotik tadı nedeniyle gurmelerin favori yiyeceklerinden biri olan truffles, kayın ormanlarında yetişmektedir. Yapraklarının güzelliği nedeniyle yetiştirilen bir çok kayın türü bulunmaktadır. Doğu kayını, 30-50 metreye dek uzayabilen birinci sınıf bir orman ağacıdır. Yaşlı gövdelerde bile açık gri kül rengindeki kabuk çatlamadan düz ve pürüzsüz kalır. Yan tomurcuklar sürgünlere açı yapacak biçimde almaşlı dizilir. Tilki sarısı rengindeki yalancı terminal tomurcuk çoğunlukla yan tomurcuklardan daha büyük ve sivri uçlu bir iğ biçiminde oluıp, çok sayıda pul tarafından sıkı bir biçimde örtülür. Sürgünler, grimtırak koyu kahverengi ya da kırmızımtırak kahverenginde ve oldukça ince, çıplak ce parlak ya da sürgün ucuna, doğru hafif tüylü olur; üzerinde bol sayıda küçük ve yuvarlakça gözenekler bulunur. Yaprakları eliptik ve tam kenarlı, üst yüzleri çıplak, alt yüzleri damarlar boyunca beyaz ipeksi tüylü olur. Erkek çiçeklerin çoğu bir arada, bir uzun sap ucunda toplanıp, aşağı sarkan küre biçiminde başcık halinde kurul meydana getirir. Dört brahtecikten (çiçeğe yakın olan ve biçim değiştirmiş yaprak) oluşan kupula dört parçalı olup, dış yüzeyinde, dip taraflarında yeşil renkli ve damarlı dar uzun yapraksı pullar, uç taraflarına doğru ise ipliksi pullar yer alır. Kupulanın içinde üç köşeli, kırmızımtırak kahverengi ve sert kabuklu iki nuks (meyvenin kılıfı) yer alır. Tohumu, kestane ve meşelerde olduğu gibi nişastalı değil, yağlı olur.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder